Kwa mujibu wa tafsiri za kiafya na kijamii, mtu anahesabiwa kuwa mzee anapofikia umri wa miaka 60 au zaidi. Hili linaendana na viwango vya kimataifa na kitaifa, ikiwemo Tanzania. Katika kipindi hiki cha maisha, mwili huanza kuonesha mabadiliko mbalimbali ya kibailojia, jambo linalowaweka wazee katika hatari kubwa ya kupata magonjwa yasiyoambukiza ambayo mara nyingi huathiri kwa kiwango kikubwa ubora wa maisha, uwezo wa kujitegemea na afya ya akili.
Kwa nini Wazee Huathirika Zaidi?
Wataalamu wa afya wanabainisha kuwa kadri umri unavyoongezeka, viungo vya mwili kama moyo, figo, mapafu, na mifumo mingine ya mwili huanza kuchakaa kutokana na matumizi ya muda mrefu. Hali hii huambatana na mtindo wa maisha usiofaa, ikiwa ni pamoja na ulaji wa vyakula visivyofaa, kutofanya mazoezi, matumizi ya tumbaku na pombe, na kutokuwa na mpangilio mzuri wa maisha ya kila siku.
Magonjwa Hatari kwa Wazee
Magonjwa yanayowaathiri wazee zaidi ni pamoja na:
-
Shinikizo la juu la damu
-
Kisukari
-
Magonjwa ya moyo na mishipa ya damu
-
Kiharusi (stroke)
-
Unene uliopitiliza
-
Lehemu (cholesterol) nyingi
-
Saratani mbalimbali
-
Magonjwa ya figo sugu
-
Matatizo ya mfumo wa upumuaji
-
Magonjwa ya akili kama sonona na kupoteza kumbukumbu (dementia)
Aidha, matatizo ya mifupa, viungo na kusinyaa kwa misuli ni changamoto nyingine zinazowakumba wazee, na kusababisha utegemezi mkubwa kwa wengine.
Namna ya Kujikinga: Hatua Muhimu kwa Wazee
Ili kupunguza athari za magonjwa haya, wazee wanapaswa kuchukua hatua za makusudi, zifuatazo:
-
Lishe Bora
-
Kula mbogamboga na matunda kwa wingi
-
Kuweka kipaumbele kwa protini za mimea (kama karanga, maharagwe, dengu)
-
Kupunguza ulaji wa chumvi, sukari, wanga na mafuta mengi
-
Kuepuka vyakula vya kukaanga au vyenye mafuta mengi
-
Mazoezi na Shughuli za Mwili
-
Kutembea kwa angalau dakika 30 kwa siku, siku 5 kwa wiki
-
Kufanya kazi nyepesi za nyumbani kama usafi na bustani
-
Mazoezi mepesi ya viungo kwa wale wasio na uwezo mkubwa wa kutembea
-
Kulala na Kupumzika
-
Kupata usingizi wa saa 7–8 kwa usiku mmoja
-
Kupata burudani ya kiakili kama kusikiliza muziki, kusoma au kushiriki mijadala yenye manufaa
-
Kupunguza msongo wa mawazo na kujitenga na hali za mfadhaiko
-
Uchunguzi wa Afya wa Mara kwa Mara
-
Kufanya uchunguzi wa afya wa jumla kila baada ya miezi sita
-
Kujua viwango vya sukari, shinikizo la damu, lehemu, na afya ya figo na ini mapema kabla ya tatizo kuwa kubwa
-
Kumtembelea mtaalamu wa lishe kwa mwongozo wa chakula bora
-
Kuishi katika Mazingira Bora
-
Kuepuka maeneo yenye kelele au uchafuzi wa hewa
-
Kuishi kwenye maeneo salama, yenye mwanga wa kutosha na ubaridi wa kawaida
Hitimisho
Umri wa uzee ni kipindi cha hekima na utulivu, lakini pia huambatana na changamoto nyingi za kiafya. Hata hivyo, kwa mitindo bora ya maisha, lishe nzuri, mazoezi na uchunguzi wa afya wa mara kwa mara, wazee wanaweza kuishi maisha marefu yenye afya bora, furaha na heshima. Serikali, familia na jamii kwa ujumla zinapaswa kushirikiana kuwahudumia wazee kwa upendo, ili waweze kuendelea kuwa nguzo muhimu ya maarifa, maadili na mshikamano katika jamii.
